کنوانسیون بین الملل بمنظور هماهنگ سازی برخی احکام قانونی بارنامه دریایی مصوب در بروکسل، 25 اوت 1924
ماده 1- در این کنوانسیون کلمات آتی با مفاهیم زیر بکار برده شده است:
(الف) – حمل کننده (متصدی حمل) بطور اعم به مالک یا اجاره کننده کشتی که با فروشنده کالا قرارداد حمل منعقد کرده است اطلاق می گردد.
(ب) – قرارداد حمل: قراردادی است که فقط بر اساس بارنامه دریایی یا سند مالکیت مشابه دیگری که برای حمل و نقل کالا از طریق دریا صورت می گیرد منعقد شود، شامل هر بارنامه دریایی یا سند مشابه دیگری که باستناد قرارداد اجاره کشتی رابطه بین حمل کننده و دارنده بارنامه یا سند مذکور را از زمان صدور تعیین نماید.
(پ) – بار شامل هر گونه محموله اعم از اموال و اشیاء و هرکالای دیگری می باشد باستثناء حیوانات زنده و بارهائی که مطابق مندرجات قرارداد حمل باید روی عرشه کشتی حمل شود و عملا هم بدان نحو حمل شود.
(ت) – کشتی: به معنی هر وسیله ایست که برای حمل بار در دریا به کار می رود.
(ث) – مدت حمل: عبارتست از از زمانی که محموله در کشتی بارگیری شده است تا زمانی که از کشتی تخلیه گردد.
ماده 2- با توجه به مفاد ماده 6 در هر قرارداد حمل مسئولیت، تعهدات، حقوق و معافیت از مسئولیتهای حمل کننده در مورد بارگیری، جابجا کردن، صفافی، حمل، محافظت و مواظبت و تخلیه بشرح مواد مندرج در این بخش خواهد بود:
ماده 3- حمل کننده موظف است قبل از هر سفر و شروع آن سعی و مراقبتهای لازم را بشرح ذیل بعمل آورد:
(الف)- کشتی را برای دریانوردی آماده نماید.
(ب) - کارکنان، تجهیزات و تدارکات کشتی را بطورمناسب تهیه و فراهم آورد.
(پ) - انبارها و سردخانه ها و کلیه قسمت های دیگر کشتی را که برای حمل مورد استفاده قرار می گیرد مرتب، مجهز و آماده نماید.
2- با توجه به مفاد ماده 4 متصدی حمل موظف است با کمال دقت و بنحو مطلوب محمولات را بارگیری، جابجا، صفافی، حمل، محافظت، مواظبت و تخلیه نماید.
3- پس از وصول و در اختیار گرفتن کالا حمل کننده یا فرمانده کشتی و یا نماینده حمل کننده بر حسب تقاضای فرستنده بار موظف است بارنامه دریایی که در آن مشخصات ذیل درج شده است صادر نماید:
(الف)- علائم مشخصه ای که جهت شناسائی بار ضروری است به نحوی که توسط فرستنده بار قبل از شروع بارگیری کتباً تسلیم شده است، مشروط بر اینکه در مورد بار بدون روپوش علائم مذکور بر روی بار نقش شده ویا بطور وضوح نشان داده شده باشد. اگر بار در صندوق قرار گرفته و یا دارای پوشش باشد علائم باید بطوری نقش شود که تا پایان سفر خوانا بماند.
(ب) - مقدار بسته ها یا اقلام، یا مقدار یا وزن بر حسب مورد بنحویکه کتباً از طرف فرستنده بار تعیین و تسلیم شده است.
(ج) - وضع و چگونگی ظاهری کالا متصدی حمل یا فرمانده یا نماینده متصدی حمل ملزم نیست که در بارنامه دریایی علائم، تعداد، مقدار یا وزنی را قید نماید که صحت آنها به جهات موجه مشکوک بوده و یا وسیله مناسب برای رسیدگی به صحت آنها را در اختیار نداشته باشد.
4- بارنامه دریایی صادر شده بشرح فوق مدرک دریافت کالا بوسیله متصدی حمل بشرح مندرج در بند 3 الف، ب، ج ماده مزبور خواهد بود.
5- فرستنده بار نسبت به صحت علائم، تعداد، مقدار و وزن بار بنحویکه هنگام حمل اظهار داشته است درمقابل متصدی حمل مسئول شناخته می شود و موظف است غرامت متصدی حمل را در مقابل هرگونه ضرر و زیان، خسارت و هزینه های ناشی از عدم صحت اظهارات مذکور را بپردازد.
حق متصدی حمل به دریافت چنین غرامتی مسئولیت و تعهدات نامبرده را که ناشی از قرارداد حمل است نسبت به اشخاص غیر از فرستنده محدود نخواهد کرد.
6- در صورتیکه همزمان یا قبل از نقل و انتقال بار و تسلیم آن بتحویل گیرنده اخطاریه ای حاکی از فقدان یا خسارت وارده به بار با شرح و کیفیت آن کتباً به متصدی حمل یا نماینده او در بندر تخلیه تسلیم نگردد، انتقال بار به شخصی که بر طبق قرارداد حمل باید بار به او تسلیم شود بمنزله تحویل بار مندرج در بارنامه دریایی از طرف متصدی حمل خواهد بود، چنانچه فقدان یا خسارت وارده به بار آشکار نباشد اخطار مذکور باید ظرف سه روز پس از تحویل بار تسلیم شود.
در صورتیکه در موقع دریافت وضع و چگونگی کالا مورد بازرسی و بازدید مشترک طرفین قرار گرفته باشد تسلیم اخطار کتبی ضروری نخواهد بود.
اقامه دعوی بابت فقدان یا خسارت علیه متصدی حمل و کشتی پس از گذشتن یکسال از تاریخ تحویل و در صورت عدم تحویل از تاریخی که بار بایستی تحویل داده شده باشد مسموع نخواهد بود.
متصدی حمل و تحویل گیرنده بار باید همه گونه تسهیلات معقول را جهت رسیدگی و تشخیص فقدان و خسارت واقعی و یا خساراتی که تصور میرود به بار آمده فراهم کنند.
7- بعد از بارگیری به تقاضای فرستنده محموله باید روی بارنامه ای که برای او توسط متصدی حمل- فرمانده کشتی و یا نماینده متصدی حمل صادر می شود عبارت «بارگیری شده» قید گردد مشروط بر اینکه اگر فرستنده بار قبلا سند یا مدرکی دال بر مالکیت کالا دریافت داشته است، آنرا مسترد دارد ولی به اختیار متصدی حمل ممکن است در سند مذکور نام بندر بارگیری و نام کشتی یا کشتیهای حامل بار و تاریخ یا تواریخ حمل بار توسط متصدی حمل و نماینده و یا فرمانده کشتی درج و مشخص گردد. در این صورت سند مزبور که حاوی این مشخصات است و مفاد بند 3 این ماده در آن رعایت شده است «بارنامه دریایی بارگیری شده» محسوب می گردد.
8- قید هرگونه شرط یا توافق در قرارداد حمل بمنظور سلب مسئولیت متصدی حمل یا کشتی یا محدود کردن مسئولیت مزبور بابت فقدان بار یا خسارت وارده به آن ناشی از غفلت، خطا، تقصیر و یا تسامح در انجام وظایف و تعهدات مشروحه در این فصل باطل و بلااثر خواهد بود.
نفع بیمه ای یا مشابه آن بنفع متصدی حمل به مثابه شرطی محسوب می شود که متصدی حمل را از مسئولیت مبری می سازد.
ماده 4- کشتی و متصدی باربری هیچکدام مسئول فقدان یا خسارت ناشی از عدم قابلیت دریانوردی نخواهد بود مگر آنکه از طرف آنها در آماده نمودن کشتی برای دریانوردی و تأمین احتیاجات آن از لحاظ کارکنان و تجهیزات و تدارکات کافی و آماده نمودن انبارها و سردخانه ها و کلیه قسمتهای دیگر کشتی جهت پذیرش، حمل، نگهداری و مواظبت کالا طبق بند 1 ماده 3 سعی و اهتمام کافی مبذول نشده باشد. هرگاه فقدان و یا خسارت وارده در نتیجه عدم قابلیت دریانوردی باشد متصدی حمل و یا اشخاص دیگری که به استناد این ماده ادعای معافیت از مسئولیت می نمایند ملزم هستند که مراتب اهتمام و سعی از ناحیه خود را ثابت کنند.
2- کشتی و متصدی حمل مسئول فقدان یا خسارت ناشی از علل مشروحه زیر نخواهد بود:
(الف) فعل، غفلت و قصور فرمانده و کارکنان و راهنما و یا مامورین مجاز متصدی حمل هنگام دریانوردی و مدیریت امور کشتی.
(ب) آتش سوزی مگر آنکه ناشی از فعل یا خطای متصدی حمل باشد.
(ج) خطرات و حوادث خطرناک و یا سوانح دریا و یا آبهای قابل کشتیرانی دیگر.
(د) مشیت الهی
(ها) عمل جنگ
(و) عمل دشمنانه
(ز) بازداشت یا حبس شاهزادگان، امرا و اشخاص و یا دستگیری طبق اقدام قضائی
(ح) محدودیت های قرنطینه ای.
(ط) فعل و یا ترک فعل فرستنده یا صاحب کالا، عامل یا نماینده او.
(ی) اعتصاب یا بستن کارگاه ها و یا خودداری و یا جلوگیری از کار بطور کلی یا جزئی بهر علتی که باشد.
(ک) شورش و اغتشاش
(ل) نجات و یا کوشش برای نجات جان افراد و یا اموال در دریا.
(م) افت وزن و حجم کالا و هر نوع ضرر و زیان یا خسارت دیگری که از عیب ذاتی و ماهیت و مقدار کالا ناشی گردد.
(ن) نقص بسته بندی کالا
(س) نقص و یا کامل نبودن علائم و مشخصات
(ع) عیوب مخفی که با دقت کافی قابل کشف نباشد.
(ف) هر علت دیگری که از تقصیر متصدی حمل و یا تقصیر یا غلفت نماینده و یا مامور مجاز او ناشی نشده باشد هرچند در این مورد متصدی حمل، نماینده یا مامور مجاز او باید ثابت کند که تقصیر و فعل آنان تاثیری در فقدان و خسارات و زیان وارده نداشته است.
3- فرستنده بار در مورد ضرر و زیان یا خسارت وارده به متصدی حمل و یا کشتی بهر سبب و علتی که ناشی از عمل یا تقصیر و یا غفلت فرستنده بار و یا عامل و یا مامور مجاز او نباشد مسئول نخواهد بود.
4- هرگونه تغییر مسیر کشتی در دریا جهت نجات یا کوشش برای نجات انسان و اموال و یا هرگونه انحراف معقول کشتی نقض و تخلف از مقررات این کنوانسیون و قرارداد حمل نیست و متصدی حمل مسئول فقدان و یا خسارت وارده ناشی از آن نخواهد بود.
5- متصدی حمل و یا کشتی هیچکدام در مورد فقدان و یا خسارت وارده به کالا مسئولیتی بیش از صد لیره استرلینگ برای هر بسته کالا یا واحد آن نخواهد داشت مگر اینکه نوع و ارزش اینگونه محمولات قبل از حمل توسط فرستنده بار اظهار گردیده و در بارنامه دریایی نیز قید شده باشد.
چنانچه اظهار مذکور در بارنامه دریایی قید شده باشد حمل بر صحت موضوع می گردد، ولی برای متصدی حمل الزام آور و قطعی تلقی نمی گردد.
متصدی حمل یا نماینده او و یا فرمانده می تواند با فرستنده بار نسبت به تعیین حداکثر دیگری غیر از آنچه در بالا اشاره شده توافق نماینده مشروط بر اینکه از مبلغ فوق الذکر کمتر نباشد.
چنانچه فرستنده بار نوع و ارزش کالا را عمداً بر خلاف واقع در بارنامه دریایی قید نماید متصدی حمل و کشتی در مورد فقدان یا خسارت وارده به کالا مسئول نخواهد بود.
6- چنانچه متصدی حمل، فرمانده یا نماینده متصدی حمل اجناس قابل اشتعال و انفجار و یا خطرناک را بدون موافقت و اطلاع از کیفیت و نوع آن بارگیری نماید و بعداً از نوع و کیفیت آنها آگاه شوند می توانند در هر موقع و قبل از تخلیه در مقصد در هر محلی بدون پرداخت هیچگونه غرامت آنها را تخلیه، نابود، و یا بلااثر سازند. چنانچه قبول این نوع بار با علم و اطلاع صورت گیرد و بعداً وجود آن برای کشتی و یا محمولات آن ایجاد خطر نماید متصدی حمل می‌تواند آنرا بطریق مذکور در بالا در هر محلی که صلاح بداند تخلیه و یا نابود و یا بلااثر سازد. در اینصورت مسئولیت متوجه متصدی حمل نخواهد بود مگر نسبت به خسارت عام یا همگانی که ممکن است بوجود آید.
ماده 5- متصدی حمل مختار است از تمام یا قسمتی از حقوق و برائت های خود صرفنظر کندو یا مسئولیتی زائد بر آنچه در این فصل پیش بینی شده است قبول نماید. به شرط آنکه اینگونه انصراف یا افزایش مسئولیت در بارنامه دریایی قید گردد. مفاد این کنوانسیون شامل قراردادهای اجاره کشتی نمی شود و اگر بارنامه های دریایی برای کشتی ای که در اجاره است صادر شود آن بارنامه تابع مقررات این کنوانسیون خواهد بود. این مقررات مانع از درج هرگونه شرط قانونی در بارنامه درباره خسارات همگانی نمی باشد.
ماده 6- باوجود مقررات مذکور در موارد فوق متصدی حمل، فرمانده یا نماینده متصدی حمل و فرستنده بار می توانند قراردادی با هر نوع شرط برای محموله خاص و تقبل هرگونه مسئولیت و تعهد از طرف متصدی حمل و حقوق و مزایای وی منعقد کنند و حتی ممکن است درباره مسئولیت متصدی حمل نسبت به قابلیت دریانوردی کشتی شرایط خاصی که مخالف موازین عمومی و وظیفه مراقبت و مواظبت کارکنان و یا نمایندگان متصدی حمل و یا مأمور مجاز او در مورد بارگیری، جابجا کردن، صفافی، حمل، محافظت و مواظبت و تخلیه کالا نباشد منظور دارند، مشروط بر اینکه در چنین حالتی بارنامه دریایی تنظیم نشود و شرایط توافق شده در قبض رسیدی که غیرقابل انتقال خواهد بود ذکر و عبارت «غیرقابل انتقال» در روی رسید مذکور قید شود. هر قراردادی که بطریق فوق منعقد شود دارای اعتبار قانونی است. مفاد این ماده ناظر بر حمل کالاهای بازرگانی معمولی که در جریان عملیات عادی تجاری حمل و نقل می شود نیست و فقط شامل محمولات دیگری است که کیفیت و شرایط حمل، عرفاً انعقاد قرارداد خاص را ایجاب نماید.
ماده 7- هیچیک از مقررات حاضر مانع از آن نیست که متصدی حمل و فرستنده بار در مورد مسئولیت و تعهدات متصدی حمل و کشتی بابت فقدان یا خسارت یا در ارتباط با محافظت و مواظبت و جابجا کردن بار قبل از بارگیری و بعد از تخلیه از کشتی حامل کالا توافق نموده یا قول و قرار و شروطی بگذارند و حق تحفظ یا استثنائی قائل شوند.
ماده 8- مقررات این کنوانسیون در حقوق و تکالیف متصدی حمل به موجب هرگونه قانون مصوب مربوط به محدودیت و مسئولیت های مالکین کشتیها که فعلا به قوت خود باقی است، تغییری نمی دهد.
ماده 9- واحدهای پولی مذکور در این کنوانسیون مبتنی بر ارزش طلاست. کشورهای متعاهدی که لیره استرلینگ در آنجا رایج نیست، حق دارند که مبالغ تعیین شده به لیره را بر حسب پول رایج کشور خود و به اعداد سرراست شده تبدیل نمایند. قوانین ملی هر کشوری ممکن است حق تأدیه بدهی بدهکار را بر اساس پول رایج آن کشور مطابق نرخ تسعیر در تاریخ ورود کشتی به بندر تخلیه تجویز نماید.
ماده 10- شرایط این کنوانسیون بر کلیه بارنامه های صادره در کشورهای عضو کنوانسیون نافذ خواهد بود.
ماده 11- پس از امضاء کنوانسیون در فاصله زمانی که متجاوز از دو سال نخواهد بود دولت بلژیک، دولتهای اصلی متعاهد را که آمادگی خود را جهت تصویب کنوانسیون اعلام نموده اند بمنظور اطلاع از تصمیمات آنان مبنی بر بمرحله اجرا درآوردن آن مطلع خواهد نمود.
مراتب تصویب در تاریخی که کشورهای مذکور طبق توافق تعیین خواهند نمود در بروکسل تودیع خواهد شد.
اولین تودیع مصوبات در صورت مجلسی که به امضاء توسط نمایندگان کشورهای شرکت کننده و وزارت امور خارجه بلژیک رسیده، ثبت خواهد شد. تودیع مراتب تصویب بعدی به صورت اعلام کتبی و به عنوان دولت بلژیک همراه باشند تصویب انجام خواهد گرفت.