2- خطوط یا شرکت های کشتیرانی = LINER COS.
1-2- شرکت های دارای خطوط منظم :
خطوط کشتیرانی یاLINER به شرکت هایی اطلاق میشود که دارای کشتی وبرنامه منظم حمل هستند و میان بنادر معینی تردد دارند. این شرکتها خود دارای بخش ها یا اداراتی برای تعمیرات و نگهداری، خدمه وآذوقه کشتی نمایندگی و غیره هستند. مهمترین بخش سازمانی دراین شرکتها، «اداره خط» است که در واقع مسئولیت عملیات و سودآوری خط و همینطور برنامه تردد کشتی‌ها، نمایندگی ها و یا شعب خارج ازکشور و وظایف مشابه را برعهده دارد. اداره یک خط وظیفه و کار دشواری است و مستلزم تبادل انبوهی از اطلاعات و تهیه اسناد حمل برای صدها محموله درهر سفر است. از سایر بخش ها یا ادارات یک خط میتوان ازدوایر مطالبات، بیمه، امور فنی و توسعه و تحقیق نام بــرد که به تبع نوع تشکیلات شرکتهای کشتیرانی در نمودار سازمانی مشخص میشوند. برای اطلاع رسانی کامل در مورد این نوع کشتی ها می توان از نشریات خطوط کشتیرانی استفاده و برنامه زمانی حرکت آنها را به دست آورد.
- در مقابل کشتی های دارای برنامه منظم (LINER) کشتی های گذری یا TRAMP هستند که برنامه منظم ندارند و بین بنادر مشخص رفت و آمد ندارند. از این کشتی ها بیشتر در حالت اجاره و یا اجاره دربست (CHAPTER) استفاده می شود.
2-2- نمایندگی کشتیرانی LINER`S AGENCY
در بنادری که کشتی های خط طبق برنامه در آنجا پهلو گرفته و محمولات خود را تخلیه و یا ازآنجا بارگیری می کند و به آنها PORTS OF CALL (یا به اصطلاح بنادری که کشتی به آنها سرمیزند) می گویند و یادر شهرهایی که خط دارای روابط و منافع تجاری است، شرکتهای کشتیرانی، شعب خود و یا نمایندگی های مجاز خود را دایر می نماید. وظایف این شعب یا نمایندگی ها عبارتند از :
الف - کارهای خدماتــی :
رساندن مکاتبات و نامه ها و مرسولات پستی به کشتی
ب - کارهای عملیاتی :
ج – تهیـــه اسنـــاد و امور مالی :
د – فــروش :
هر – تهیــه صورتحساب :
تهیه و ارسال صورتحسابی از کل فعالیت های مربوط به هر سفرکشتی برای اداره مرکزی یا مالک کشتی از وظایف نمایندگی است.
برای انجام این خدمات، نمایندگی خط معمولاً کارمزدی را به میزان 5/2 تا 5 درصد کرایه حمل و اگر صرفاً خدماتی از نوع امور اداری را انجام دهد (درمواردی که کشتی به صورت چارتر در اختیار خط باشد) یک مبلغ معین را دریافت میدارد. یک نماینده خط معمولاً نمایندگی یک خط را عهده دار میگردد تا از تضاد و تعارض منافع احتراز شود.
خدمات خطوط کشتیرانی توسط خطوط کنفرانس و غیر کنفرانس (اتحادیه ای و غیره اتحادیه ای) ارائه میشود ولی هرخط کشتیرانی برای خود دارای یک سازمان است تابتواند از عهده امور خدمه، تعمیرات و نگهداری و تأمین مایحتاج و آذوقه کشتی برآید.
صاحبان (فرستندگان) کالا با چنین خطوطی است که برای حمل محمولات خود عقد قرارداد مینمایند و خطوط کشتیرانی نیزبه نوبه خود تحت عنوان خط با عاملین خط LINER OPERATORS )) با فعالیتی منظم و برنامه ریزی شده میان بنادر معین به حمل مجموعه ای از کالاها مبادرت می ورزند.
3-2- خطوط گروهی یا اتحادیه ای = CONFERENCE LINES
اتحادیه کشتیرانی انجمنی است مرکب از دو یا چند خط کشتیرانی که در منطقه یا مسیر تجاری معینی فعالیت می کنند. توافق میان خطوط شامل مواردی متنوع و مختلف است، هرچند در نهایت به یک موضوع اساسی و نهایی ختم میشود که عبارتست ازتوافق برسر یک کرایه واحد برای همه مشتریان آنهــا.
هزینه های حمل به صورت تعرفه ای تنظیم میشود که می تواند منتشر و به اطلاع عموم برسد. مشتریانی که به این ترتیب و براساس چنین تعرفه ای قرارداد می بندند، قبول می کنند که محمولات خود را با اعضاء اتحادیه حمل کنند و در عوض معمولاً از تخفیفی نسبت به سایر ارسال کنندگان کالا برخوردار میشوند. بعضی از اتحادیه ها یا کنفرانس ها درصدی از کرایه را به عنوان تخفیف به مشتری مسترد می دارند. در این حالت که همه اعضاء یک گروه کشتیرانی از تعرفه واحدی تبعیت می کنند، اعضاء فقط می توانند نسبت به کیفیت خدمات با یکدیگر رقابت کنند نه نسبت به کرایه.
چنانچه یک مشتری ازتعهد خود نسبت به قراردادی که با یک اتحادیه امضاء نموده عدول کند و محموله خود را به یک شرکت غیر عضو محول کند، قرارداد خود رااز دست خواهد داد و باطرح دعوی ازجانب اتحادیه و پرداخت کرایه ای بالاتر از نرخ تعرفه در آینده مواجه می گردد. معمولاً مقدار محموله تأثیری درکاربرد یا عدم کاربرد نرخ تعرفه ندارد- به عبارت دیگر مشتری دارای قرارداد کنفرانس از مزایای نرخ های تعرفه ای در مورد کلیه محمولات خود استفاده میکند.
1-3-2- قرارداد اتحادیه ای (CONFERENCE CONTRACT)
قرارداد های کنفرانس های مختلف برحسب شرایط و ویژگی ها، باهم تفاوت دارند ولی نهایتاً تمامی آنها شامل مفاد عمده زیر هستند:
4-2- کنفرانس های محدود و غیر محدود CLOSED/OPEN CONFERENCE
در کنفرانس های محدود یا بسته یک خط کشتیرانی به شرطی میتواند عضویت یابد که همه اعضاء با ورود آن به جمع خود موافقت نمایند و اساسی ترین معیار میزان قدرت و بنیه مالی و عملیاتی متقاضی است.
کنفرانس باز(نامحدود) عمدتاً در معاملات و مراودات با آمریکا مطرح اند چرا که قانون ضدانحصار یا ضد تراست آمریکا ایجاب می کند که هر متقاضی اجازه ورود به گروه یا کنفرانس را داشته باشد و تنها شرایطی ازجمله مقدار بار، نرخ مورد قبول و توان ادامه خدمات مورد نظر را حائز باشد.
5-2- بعضی کنفرانس های مشهور، SOME FAMOUS CONFRENCES
نقشه مندرج در صفحات بعدی، قلمرو بعضی از گروه خطوط کشتیرانی را نشان میدهد. در اینجا با اشاره به نام بعضی از کنفرانسها درحد مقدور به ارائه اطلاعاتی پیرامون آنها می پردازیم. بعضی از کنفرانس های مشهور چون (EUROPE MIDDLE EAST RATE AGREEMENT EMERA) مرکب از CGM ONRIENT و HAPAG LLOYD و K` LINE و MAERSK وMISC و MITSUI و OSK و N.O.L و NYK LINE و OOCL می باشد.
اصولاً طراحی، ساخت و آغاز بهره بردای از یک کشتی بزرگ بارگنج (CONTAINER VESSEL)
بر با عمر مفید 15 سال و قیمت تمام شده ای بین 70 تا 80 میلیون دلار به
دوسال وقت نیاز دارد. بعلاوه باید تعداد قابل توجهی بارگنج نیز دراختیار
داشت و سرمایه گذاری های جنبی درکشتی های تغذیه کننده (FEEDER)،
تسهیلات بندری و توزیع زمینی را نیز تقبل نمود. هدف این سرمایه‌گذاری،
درعین حال، تقلیل هزینه های حمل است که طبق برنامه ریزی های گروه انتظار
میرود با افزایش ظرفیت بارگیری از طریق بهره برداری از کشتی های پسا
پاناماکس
(POST PANAMAX) و رشد تقاضای بازار میسر گردد.
در گزارش داخلی یکی از کنفرانس ها درتوجیه این برنامه سرمایه گذاری چنین آمده است :
درسال 1992 به دنبال ده سال رکود و تنزل کرایه های حمل در داد و ستد بین
اروپا و خاور دور، اوضاع همچنان دلسرد کننده بنظر میرسید و درحالیکه خطوط
کشتیرانی درشرایط نامساعد بازار نسبت به سرمایه گذاریهای جدید برای تأمین
کشتی های مدرن تردید داشتند، خطوط عضو FEFC یاFAR EAST FREIGHT CONFERENCE یک بخش مستقل ویژه را تحت عنوان مدیریت مسیر شرقی=EAST BOUND MANAGEMENT را ایجاد نمودند. در 1992 کرایه های این مسیر به نازل‌ترین سطح رسیده بود تا جاییکه دو عضو عمده این گروه بنام های BEN LINEو
EAST ASIATIC به ناچار از کارحمل کانتینر بطورکلی کناره گرفته وخارج شدند.
یکی از عوامل بسیار عمده که غالباً از محاسبات دور مانده بود اینست که حمل تقریباً همان مقدار کالا که در قلمرو اقیانوس اطلس حمل میشود برای رسیدن به خاور دور به علت بعد مسافت به دوچندان کشتی احتیاج دارد و بهمین علت حجم سرمایه گذاری را افزایش میدهد.
لذا این کنفرانس تصمیم گرفته است تادرکشتی هایی با ظرفیت بالا سرمایه گذاری نماید تابتواند ضمن پاسخگویی به روند رو به افزایش محمولات هزینه های عملیاتی و اداری خطوط را کاهش داده و به سود دهی برسد.
در آغاز اگر اعضاء گروه (FEFC)
را شرکتهای کشتیرانی اروپایی تشکیل میدادند ولی به تدریج و با گرایش به
کشتی دارشدن درسطح جهان، اینک کفه ترازو به نفع اعضاء آسیایی چربیده است.
اکثریت عضو کنسرسیوم EMERA حالا در آسیا مستقر هستند. NYK و MOL و K. LINE در ژاپن و OOCL در هنگ کنگ، NEPTUNE ORIENT LINE در سنگاپور WRP و
MALAYSLAN NTL SHIPPING درمالزی. (شرکت کشتیرانی آخری به بخش خصوصی واگذار گردیده است)
در واقع این کنفرانس یا اتحادیه های خطوط کشتیرانی بوده اند که توانسته اند در برابر روزهای نامساعد بازار دوام آورده با تقبل سرمایه گذاری های بسیار کلان و بکارگیری کشتی های بزرگ و کارآمد از صرفه جویی های حاصل از تولید انبوه بهره برده و به بارگنجی کـردن حمل و نقل کـالا (CONTAINERZATION) دست یابند. امــروزه شرکت های عضو خانواده EMERA مصمم هستند که با حفظ و بهبود میزان کارایی وسطح بهره وری خود برپای بایستند و دامنه خدمات خود را تا مرحله حمل و نقل از انبار فرستنده تا انبار گیرنده توسعه دهند.
بدون آنکه خواسته باشیم دربست تسلیم نقطه نظرهای کنفرانس مزبور که در مقاله ای درخبرنامه گروه آمده است شده باشیم ولی نکات مطروحه بهرحال شمایی است از اینکه این گروها در دنیای معاصر چگونه عمل می کنند و با چه اهداف و برنامه ریزی و دور اندیشی خود را برای مقابله با روند و افت وخیز بازار آماده می سازند. قدر مسلم اینکه حمل و نقل بطورکلی تابع بازار داد و ستد است.
و کنفرانس های کشتیرانی هم به فراخور و تناسب تقاضای بازار شکل می گیرند، بزرگ یا کوچک می شوند و یا منحل می شوند!
هرگاه بـازار تولید و مصرف رونــق می یابد و عرضه کالا به تبعیت از افزایش قدرت خرید بالا میرود حمل و نقل نیز رونــق می یابد. به قول یک فروشنده « تا وقتی کسی چیزی نفروشد هیچ اتفاقی رخ نمیدهد »