مقدمتاً باید دید که تفاوت یک بارنامه دریایی بایک بارنامه داخلی و یا یک بارنامه حمل چندوجهی چیست. بطور خیلی خلاصه میتوان چنین جواب داد که بارنامه های داخلی :
(HOUSE B/L) و یا بارنامه حمل چند وجهی (MULTIMODAL TRANSPORT B/L)
بین بارفرابر و مشتری مبادله میشود درحالیکه بارنامه دریایی (OCEAN B/L) توسط خط کشتیرانی وبرای بارفرابر صادر می شود، مگر وقتی که بارفرابری درمیان نباشد و مشتری مستقیماً به خط یا صاحب کشتی مراجعه نماید. B/L حروف اختصاریBILL OF LANDING و به معنی بارنامه است و LADING همان معنای LOADING را میدهد.
1-3- بارنامه دریایی : OCEAN BILL OF LADING (OBL)
1-1-3- OBL، در تعریف، بارنامه ای است که برای حمل دریایی صادر میگردد و دونوع است.
درحمل گذری، کشتی معمولاً یک یا بخشی از یک محموله کامل را حمل میکند و از این بابت صاحب کشتی تعهدی را می پذیرد که درقرارداد اجاره کشتی درج شده است ودرنتیجه بارنامه ترامپ، ناظر است بر حمل توسط یک کشتی که به صورت خط (LINER) عمل نمی کند. درحالت حمل توسط خط کشتیرانی، توافق اجاره یا ذخیره کردن جا در کشتی مورد نظر است و مؤید آن است که جای لازم برای کالای مورد نظر درکشتی پیش بینی شده است وبارنامه خط دارای مفاد و شرایطی است که به منزله تعهد و مسئولیت خط است. بدیهی است که در این مبحث بارنامه خط بیشتر مطرح و مورد توجه است که با تفصیل بیشتری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
2-1-3- خصوصیات بارنامه
بارنامه سندی است که به امضاء حمل کننده رسیده و یا از طرف او امضاء شده و مبین آنست که کالا دریافت یا بارگیری شده و به موجب این سند حمل کننده متعهد است که کالایی را که تحویل گرفته درقبال ارائه بارنامه، به گیرنده ای معلوم یا به حواله کرد و یا به شخصی که بارنامه را در دست دارد تحویل نماید.
بارنامه میباید حاوی شرحی از ماهیت و مقدار کالا و همینطورتاریخ و محل صدور بارنامه و نام فرستنده باشد. بارنامه‌ای که باعنوان «دریافت برای حمل (RECEIVED FOR SHIPMENT B/L)»
صادرشده است باید محل دریافت کالارا ذکر کند و بارنامه ای که حاکی ازبارگیری کالا برکشتی است (SHIPPED ON BOARD B/L)، بایستی نام و ملیت کشتی و محل و تاریخ بارگیری را نشان دهد.
حمل کننده، خط کشتیرانی است و مالک یا مسئول کشتی است. لهذا، خط کشتیرانی، نمایندگان خط و یا ناخدای کشتی باید بارنامه را امضاء نمایند. در گذشته بهمین نحو عمل می‌شد ولی امروزه که برای محمولات یک کشتی بارنامه های متعددی صادر میشود، امضاء آنها برای ناخدا مقدور نیست. از اینرو در بارنامه ها جمله ای تحت عنوان « ازطرف ناخدا و یا ازطرف مالک/ مسئول » درج شده است و نماینده خط آنها را ازطرف ناخدا و بعضاً « فقط بعنوان نماینده» امضاء می کند. در زبان فرانسه بارنامه را CONNAISSMENT می نامند که از ریشه لاتین واژه «تأیید» گرفته شده وحاکی ازآن که مراتب دریافت کالا روی کشتی و تعهد حمل آن مورد تایید است. به عبارت دیگر شان نزول بارنامه عبارت بود از گواهی ناخدا دال بر دریافت کالا و قول او برای حملش به مقصد و ناظر بر وجود کالا یا محموله برای یک گیرنده یا به حواله کرد. بارنامه کاملترین سند حمل است وشرایط و مفادآن قبول جهانی یافته و وجهه قانونی دارد.
ویژگی ها و یا کارکردی چند را با بارنامه مرتبط دانسته اند که بطور خلاصه عبارتنــد از :
الف – رسید حمل کننده (کشتی) است برای کالای مشروحه درآن
ب - تعهدی است برای حمل کالا ازبندرمبداء (محل دریافت ) تابندر مقصد (محل تحویل ) کالا
ج - دلیلی است بر وجود یک قرارداد حمل که براساس مندرجات بارنامه تکالیف فی مابین حمل کننده و دارنده بارنامه را، مثلاً درمواردی که کالا تلف شود یا کسر باشد یا دچار خسارت گردد، مشخص میسازد و در عین حال
د - حاکی از توافق نسبت به کرایه حمل است واینکه کرایه حمل پیشاپیش پرداخت شده PREPAID یا باید ازگیرنده کالا وصول شود که درحالت اخیر با عنوان FREIGHT COLLECT یا کرایه در مقصد، مبلغ کرایه تعیین و دربارنامه درج می گردد.
هر- قابل معامله است : یعنی معرف یا به منزله مالکیت کالاست و می تواند درمعامله کالا مورد استفاده قرارگیرد. به عبارت دیگر کلید تصرف کالاست و می تواند برای خرید و فروش حتی توسط بانکها و در معاملات اعتبارات اسنادی بکار رود و یا وثیقه وام قرارگیرد. برای معامله و مبادله باید مثل چک ظهرنویسی شود تا بدینوسیله محرز شود که دارنده جدید آن مالک کالا می‌باشد و مندرجات آن مورد تصدیق اوست.
و - دارنده آن حق دارد که درمقصد کالا را تحویل گیرد.
در مورد بند "ه" باید دقت نمودکه شرط قابل معامله بودن بارنامه اینستکه باید به حواله
TO THE ORDER OF... و یا به حواله کردTO THE ORDER OF... (با قید نام، گیرنده یا بانک) صادرشده باشد. عبارت به حواله کرد غالباً در متن بارنامه چاپ شده است.
هرگاه بارنامه به حواله کرد گیرنده (شخص با نام و نشان معینی) صادر شده باشد بارنامه صریح (STRAIGHT , OR RECTA B/L ) نامیده میشود.
بنابر آنچه گفته شد وبطور خلاصه بارنامه می تواند به یکی ازصور زیر صادر گردد:
توجـه : درآمریکا و کانادا، محموله بارنامه هایی که به نام یا دروجه گیرنده معینی صادرشده باشند قابل معامله تلقی نشده وخط کشتیرانی ممکن است کالا را به گیرنده و بدون ارائه اصل بارنامه تحویل دهد. این عمل درمواقعی که وجوهی باید وصول گردد مسأله آفرین میشود.
3-1-3- بارنامه اصلی ونسخ آن ORIGINAL B/L & LIST COPIES
تعداد نسخه های اصلی بارنامه را فرستنده تعیین می کند. تعداد نسخه های
اصلی بارنامه صادر شده بایستی در متن بارنامه قید شده باشد و تمام نسخ آن
باید همسان باشند. گاهی بیش از یک نسخه اصلی از بارنامه صادر میشود که
بایستی همگی مهر «اصلی» ORIGINAL را داشته باشند و نسخ غیراصلی باید به مهر رونوشت (COPY) ممهور باشد. وقتی که دارنده یک بارنامه تمامی نسخ اصلی را دردست دارد به این معنی است که یک دست بارنامه کامل
(A FULL SET OF B/L)
را دارد. دلیل صدور بیش ازیک نسخه اصلی اینست که اگر یک نسخه مفقود شد
گیرنده (ذینفع) نسخه اصلی دیگری را داشته باشد. بهمین منظور بارنامه های
اصلی را باپست های مختلف ومتوالی ارسال میدارند، نه همه را دریک وهله .
برای این کار اولاً باید درمتن بارنامه مشخص شده باشد که چند نسخه اصلی
صادرشده است. مثلاً آنرا به صورت 3/3 نشان می دهند و به این معنی است که
تعداد نسخ اصلی سه برگ است . بهنگام ارسال آنها در مرحله اول که یک نسخه
فرستاده میشود روی نامه پست بایستی قید شود که 3/1 یعنی یکی از سه نسخه و
یا در مرحله بعد 3/2. با ارائه و تسلیم اولین نسخه بارنامه بقیه نسخ از
درجه اعتبار ساقط می گردد. در قوانین انگلیسی ماده ای است که درذیل
بارنامه ها درج می گردد و موئد همین نکته است.
ONE OF WHICH BEING ACCOMPLISHED THE OTHERS TO STAND VOID.
به عبارت دیگر با استرداد یک نسخه اصلی بار نامه به شرکت کشتیرانی ، مالک کالا عملیات حمل را انجام یافته تلقی و قبول می نماید. ممکن است سئوال شود که اگر محموله تحویل شخصی گردد که بارنامه را ارائه داده وبعد از اوشخص دیگری با نسخه اصلی دیگری از بارنامه مدعی کالا شود، چه پیش می آید. دراینجا باید تصریح شود که قوانین دریایی تاکید دارد که حق با شخص نخست است وقانون الویت زمانی به قوت خود باقیست.
4-1-3- بارنامه به عنوان وثیقه AS LIEN
غالباً گفته می شود که بارنامه وثیقه است که البته در مواقعی که پای بانک در میان باشد مصداق دارد. این امر وقتی واقعیت می یابد که تمام نسخ اصلی بارنامه تسلیم شود. اگر چه کالا در قبال ارائه یک نسخه از بارنامه قابل تحویل است ولی بانک ها به هنگام قبول آن به صورت وثیقه، کل نسخ اصلی را مطالبه می کنند.